BARRUKO JOLASAK

Jolasak, parte-hartzaileen kopuruaren arabera sailkatu ditugu bilduma honetan.

Beraz, jolas guztiak ondorengo sailkapenaren arabera banatuta aurkituko dituzue.

a) Bakarka edo binaka burutzeko jolasak

1. Emozioak lantzeko jolasa
2. Mugimendu jolasa
3. Eskulan jolasa
4. Ukimena lantzeko jolasa
5. Usainmena lantzeko jolasa
6. Memoria espaziala lantzeko jolasa
7. Muntatzeko jolasa: disposizio-jolasa
8. Ordenagailuko periferikoak erabiltzeko jolasa
9. Saria atzeratzeko jolasa
10. Puzzle jolasa

b) Talde txikian burutzeko jolasak (4-6 partaide)

1. Taldean horma-irudiak egiteko jolasa   
2. Puzzle jolasa
3. Eraikuntza jolasa   
4. Entzumena lantzeko jolasa
5. Ukimena lantzeko jolasa  
6. Hitzak banatzeko jolasa   
7. Oreka jolasa
8. Matematika lantzeko jolasa
9. Ahozkotasuna lantzeko eta idazketarako prestatzeko jolasa
10. Ahozkotasuna lantzeko jolasa

d) Talde handian burutzeko jolasak (gela guztia)

1. Musika eta mugimendu jolasa
2. Irudikapen jolasa   
3. Hitzak eta hizkiak lantzeko jolasa
4. Eskulan jolasa
5. Entzumena eta arreta lantzeko jolasa
6. Elkarlana sustatzeko jolasa
7. Asmakizun jolasa
8. Itsuka ibiltzeko jolasa
9. Esku jolasa
10. Lerrokatze jolasa

a)    Bakarka edo binaka burutzeko jolasak

A) EMOZIOAK LANTZEKO JOLASA

Jolasaren izena

Emozioak

Iturria:

Jolas kooperatiboei buruzko liburua (Garaigordobil, 2007).

Jolasaren helburuak

Komunikazioa, kooperazioa, espresio emozionala eta sormen dramatikoa lantzea dira jolasaren helburuak.

Haurren adina

5-6 urteko adin tartea.

Partaide kopurua

Bikoteka jolasten da.

Materiala

Kolorezko kartoi meheak, emozio desberdinen aurpegien marrazkiekin, erditik moztuak. Emozioen kopurua partaide kopuruaren erdia izango da.

Deskribapena

1.         Hainbat emozio adierazten dituzten marrazkiak egingo dira, bakoitza kolore bateko kartoi mehe batean, erditik hainbat modutan moztuak. Emozio berberak errepikatzen badira, kolore desberdinetako kartoi mehetan egingo dira, modu diferentean moztuta. Marrazkien kopurua ikasle kopuruaren erdia izango da.

2.         Partaide bakoitzari emozio bat adierazten duen marrazkiaren erdia emango zaio. Horrela, jolasaren lehenengo fasean haurrak bere fitxa eskutan duela, bere marrazkiaren beste erdia duen partaidea aurkitu beharko du. Kartoi mehearen kolorea eta moztuta dagoen modua ezaugarri lagungarriak izango dira dagokion bikotea topatzeko.

3.         Partaide guztiek bere bikotea aurkitu dutenean, denak borobilean eseriko dira, eta bikoteka erdira aterako dira egokitu zaien emozioa antzezteko. Besteek, berriz, zein emozioz ari diren asmatu beharko dute.

Emozioen munduan murgiltzeko eta haurrei horiek identifikatzen laguntzeko, jolasean hasi aurretik baliagarria izan daiteke Ttarttalo argitaletxeko Pozik liburua (Van Hout, 2011), non marrazkien bidez oso modu egokian hainbat emozio irudikatzen diren.

Denbora eta espazioaren kudeaketa

 Jolas hau normalean “kolektiba” deritzona egiten den espazioan egin daiteke. 30 edo 45 minutu beharko dira jolasa burutzeko.

Hizkuntzaren inguruko berezitasunak (baldin badaude)

Emozioen hiztegia lantzeko balio du jolasak. Gainerako hizkuntzetan hiztegi hori lantzeko ere egokia izan daiteke.

Praktikan jarri ondorengo hausnarketa

Ez da praktikan jarri.

B) MUGIMENDU JOLASA

Jolasaren izena

Tximeletak izango gara

Iturria

Jolas kooperatiboei buruzko liburua (Garaigordobil, 2007).

Jolasaren helburuak

Talde kohesioa, kooperazioa, sormen dramatikoa eta gorputz koordinazioa lantzea dira jolasaren helburuak.

Haurren adina

3-6 urteko adin tartea.

Partaide kopurua

Binaka aritzeko jolasa da.

Materiala

Naturako soinuekin zerikusia duen musika lasaia.

Deskribapena

1.         Jolasaren zeregina bi jokalarien gorputzen bidez tximeleten hegaldia imitatzea izango da.

2.         Horretarako, bi jokalari besotik helduko dira eta musika hasten denean besoak modu berdinean eta aldi berean mugitu beharko dituzte.

Denbora eta espazioaren kudeaketa

Gelaren espazio zabalean burutuko da, eta 15 edo 25 minutu nahikoak izaten da.

Hizkuntzaren inguruko berezitasunak (baldin badaude)

Ez dago.

Praktikan jarri ondorengo hausnarketa

Ez da praktikan jarri.

D) ESKULAN JOLASA

Jolasaren izena

Dragoia

Iturria

Jolas kooperatiboei buruzko liburua (Garaigordobil, 2007).

Jolasaren helburuak

Komunikazioa, talde kohesioa, kooperazioa eta sormen plastikoa lantzea dira jolasaren helburuak.

Haurren adina

4-6 urteko adin tartea.

Partaide kopurua

Bakarka aritzeko jolasa da.

Materiala

Partaide bakoitzak etxetik ekarritako zapata kaxa bana, kolorezko paperak, gometsak, margoak, itsasgarria, guraizeak eta soka.

Deskribapena

Kaxa bakoitzak dragoi baten gorputzaren atal bat irudikatuko du. Burua irakasleak egingo du.

1.         Ikasleei azalduko zaie daukaten kaxa apaindu behar dutela dragoi baten gorputzaren atal bat irudikatzeko.

2.         Ikasleak eserita dauden mahai bakoitzaren erdian materialak ipiniko dira, iradokizun batzuk azalduz. Irakasleak, bere aldetik, dragoiaren burua egingo du, kaxa batean aurpegia marraztuz.

3.         Ikasleek beren kaxa apaintzen duten bitartean, irakasleak kaxak aurretik eta atzetik zulatuko ditu, ondoren soka pasatzeko.

4.         Behin kaxak apainduta, ikasleek beraien kaxak lurrean kokatuko dituzte bata bestearen atzean.

5.         Amaitzeko, irakasleak soka kaxen zuloetatik pasatuz, kaxak elkartuko ditu.

Denbora eta espazioaren kudeaketa

Taldeko mahaietan eseriko dira partaideak, eta kaxak apaintzeko materialak mahaiaren erdian kokatuko dira, denen eskura egoteko.

Denboraren aldetik, 45 minutu emango dira apainketa lanak burutzeko.

Hizkuntzaren inguruko berezitasunak (baldin badaude)

Jolas honetan erabiliko diren materialen hiztegia irakasleak nola erabiliko duen zehaztea egokia izan daiteke. Adibidez, “kola” edo “itsasgarri” izena erabiliko den, eta hainbat paper moten izendapena argi izatea.

Praktikan jarri ondorengo hausnarketa

Ez da praktikan jarri.

E) UKIMENA LANTZEKO JOLASA

Jolasaren izena

Poltsa misteriotsuaren jolasa

Iturria

Montessori metodoari buruzko jolasen bilduma (Britton & Paterna Molina, 2000).

Jolasaren helburuak

Ukimenaren bidez hainbat objekturen identifikaziorako eta izendapenerako praktika lantzea dira jolasaren helburuak.

Haurren adina

3-4 urteko adin tartea.

Partaide kopurua

2 partaide.

Materiala

Bi poltsa berdin, goiko partea ixteko lokarri batekin eta objektu geometriko txikiz osaturiko bi bilduma (adib. kubo bat, esfera bat, kono bat, zilindro bat, piramide bat eta prisma bat). Poltsa bakoitzean objektu bilduma bana jartzen da.

Deskribapena

1.         Haur bakoitzak poltsa bat hartuko du.

2.         Bietako batek eskua poltsan sartuko du eta barruan dagoen objektuetako bat aukeratuko du, objektua atera eta erakutsiko du.

3.         Ondoren, beste haurrak eskua poltsan sartuko du eta ukimena soilik erabiliz objektu berdina bilatzen saiatuko da. Ezingo du poltsaren barruan begiratu.

4.         Jolasak poltsako objektu guztiak atera arte jarraitzen du.

5.         Aldaera: objektu geometrikoak erabili ordez, tamaina eta ehundura desberdineko beste objektuekin (klarionak, harizko harilak, botoiak, tenis edo pinpon pilotak…) ere jolas daiteke.

Denbora eta espazioaren kudeaketa

Praktikaren arabera denbora gehiago edo gutxiago iraungo du jolasak. Hasieran gehiago kostako zaie objektuak aurkitzea eta jolasak denbora gehiago eramango du, baina praktikarekin geroz eta azkarrago identifikatuko dituzte objektuak eta jolasa arinagoa izango da. Iraupena luzatu edo laburtzeko objektu kopurua alda dezakegu (objektu gehiago/iraupen luzeagoa, eta objektu gutxiago/iraupen motzagoa).

Espazioaren aldetik, edozein tokitan jolas daitekeen jolasa da, ez du espazioaren antolakuntza berezirik behar.

Hizkuntzaren inguruko berezitasunak (baldin badaude)

Jolas honen bidez objektu geometrikoen, nahiz bestelako objektuen hiztegia lantzen da. Objektuen izenak beste hizkuntza batean (adib. ingelesez) ikasteko balio du ere.

Praktikan jarri ondorengo hausnarketa

Ez da praktikan jarri.

F) USAINMENA LANTZEKO JOLASA

Jolasaren izena

Usainmen poteak

Iturria

Montessori metodoari buruzko jolasen bilduma (Britton & Paterna Molina, 2000).

Jolasaren helburuak

Usainmenaren bidez gure inguruan (balkoietan, baratzeetan edo dendetan) aurki ditzakegun belarrekiko ezagutza berriak garatzea da jolasaren helburua.

Haurren adina

3-4 urteko adin tartea.

Partaide kopurua

2 partaide.

Materiala

Hamabi pote. Hainbat belar usaintsu, erositakoak edo guk jasotakoak.

Usaintzeko sei pote pare egingo dira; adibidez, oreganoa, erramua, erromeroa, kanela, perrexila eta menta.

Deskribapena

1.         Begiak itxita poteak usaindu eta usain berdineko poteak pareka ditzaten eskatuko zaie haurrei.

2.         Gero, belar bakoitzaren izenak esan daitezke.

3.         Ondoren, usain horiek benetako landarearekin edota landarearen marrazki edo argazkiarekin konpara daitezke.

4.         Bukatzeko, belar bakoitza zertarako erabiltzen den azal daiteke eta nahi izanez gero, bakoitzak janari zehatz bati ematen dion zaporea dasta dezakete haurrek.

Denbora eta espazioaren kudeaketa

Denboraren aldetik, haurrak beharrezko duen denbora ematea komeni da,   poteak nahi adina aldiz usain ditzan, presarik gabe belarrak ongi identifikatzeko.

Espazioaren aldetik, jolas honek ez du ezer berezirik eskatzen. Beharbada komenigarria litzateke inguruan beste usainik ez izatea (lurrinak, aire-freskagarriak, lixiba…), giroa beste usainekin ez kutsatzeko.

Hizkuntzaren inguruko berezitasunak (baldin badaude)

Haurraren hiztegia aberasten da, hainbat belar usaintsuren izenak ikasiz.

Praktikan jarri ondorengo hausnarketa

Ez da praktikan jarri.

G) MEMORIA ESPAZIALA LANTZEKO JOLASA

Jolasaren izena

Memory

Iturria

Down sindromeari buruzko webgune batetik (Fundación Down 21, 2012) eta eskulanetarako proposamenak dituen webgune batetik (Craftideas.info, d. g.) atera da informazioa.

Jolasaren helburuak

Ikusmena, memoria espaziala, ikusmenaren bidezko memoria, ikusmenaren bidezko bereizketa  eta hiztegi berria lantzea dira jolasaren helburuak.

Haurren adina

4 urtetik aurrera.

Partaide kopurua

2 kide.

Materiala

Berdinak edo erlazionaturik dauden objektu edo izakien irudiak dituzten nahi adina txartel bikote behar dira. Plastifikaturik egon daitezela komeni da, denbora luzez iraun dezaten.

Deskribapena

1.         Txartel guztiak buruz behera jarri, lurrean nahiz mahai baten gainean. Txartelak errazago aurkitu ahal izateko ordenan ipini behar dira, ez edozein modutan sakabanaturik.

2.         Hasteko, haur batek txartel bat hartu eta buelta emango dio, ondoren bere parekidea aurkitu beharko du, horretarako beste txartel bati buelta emanez.

3.         Berdinak badira bi txartelak hartu, gorde eta beste saiakera bat izango du. Parekideak ez badira, bi txartelak buruz behera jarriko ditu berriro eta beste jokalariari pasako zaio txanda.

4.         Jolasak fitxa guztiak parekatu arte jarraituko du.

5.         Aldaera: txartelak irudiekin egin ordez, testura desberdinetako materialekin egin daitezke. Aukera interesgarria da jolas honen bitartez ukimena landu nahi bada.

Denbora eta espazioaren kudeaketa

Jolasaren iraupena txartel kopuruaren araberakoa izango da. Jolasari eman nahi diogun iraupenaren arabera txartel gehiago edo gutxiago erabiliko ditugu.

Mahai baten gainean nahiz lurrean jolas daiteke.

Hizkuntzaren inguruko berezitasunak (baldin badaude)

Hiztegia lantzeko tresna aproposa da. Lantzea komeni zaigun hiztegiaren arabera irudi batzuk edo besteak erabiliko ditugu.

Praktikan jarri ondorengo hausnarketa

Haurrei hasieran kosta egiten zaie txartelak buelta eman aurretik zeuden toki berean jartzearen abantaila ulertzea, baina praktikarekin ulertzen dute. Beste kidearen txandan gertatutakoari adi egotea ere zail suertatzen zaie, eta hasieran haien txandari baino ez diote jaramonik egiten.

Jolasaren aldaera kooperatibo bat praktikan jar liteke, jokalari guztiak talde berean erlojuaren kontra arituz. Txandak errespetatuko lirateke, baina bakoitzaren txandan pilatutako bikoteak ez lirateke norbanakoarentzat izango, taldearentzat baizik. Aldaera hori ez da praktikan jarri.

H) MUNTATZEKO JOLASA: DISPOSIZIO-JOLASA

Jolasaren izena

Bokalak

Iturria

Dendetan salgai dagoen jolasa da (Arregi, Saiz, & Morente, 2007).

Jolasaren helburuak

Egileen aburuz, jolasak ondoko gaitasunak lantzea du helburu: hautematea, aditasuna, espazio-orientazioa, esku-begi koordinazioa, komunikazioa eta sozializazioa. Haur Hezkuntzako curriculumaren ondoko arloei zuzendua dago: nortasuna eta autonomia pertsonala (jolasa eta mugimendua); ingurune sozial eta fisikoa (ingurua eta gizarte bizitza); komunikazioa eta errepresentazioa (ahozko hizkuntza, hizkuntza idatzia).

Haurren adina

Hiru urtetik aurrera.

Partaide kopurua

Jokalari bakarra, helduaren laguntzaz edo hori gabe.

Materiala

Albo bietatik jolasteko aukera eskaintzen duten bi zatiko hamar puzzle ditu jolasak. Aurrealdean hitza eta bokala dituzte fitxek, eta atzealdean bokal horrekin hasten diren hiru hitz.

Deskribapena

Haurrak helduaren laguntzarik gabe jolasteko ondokoa egingo du:

1.         Zati guztiak buruz gora jarri, nahastuta.

2.         Bokal bakoitza dagokion puzzlearen zatian sartu.

3.         Gainontzeko atalak begiratuta, elkarrekin lotu bokal bakoitza dagokion irudiarekin. Irudi bakoitza bi atal desberdinekin lotu daiteke: bokal horren letra xehea duen zatiarekin, nahiz letra larria duen zatiarekin.

Zatien atzealdearekin bakarrik egiteko jolasa ondokoa da:

1.         Zati guztiak buruz behera jarri, nahastuta.

2.         Hitzekin puzzleak osatu.

Helduaren laguntzarekin, aldiz, ondoko jolasak egin daitezke:

1.         Haurrari irudien izenak banan-banan esanaraztea: “Hau etxea da, hau igela da...”.

2.         Irudikatutako objektu edo animaliaren izena eta letren arteko loturaz jabetzen lagunduko zaio haurrari: “Letra hau “e” da, eta horregatik zati honekin lotzen den irudia etxearena da, “e...etxea” hitza “e” letraz hasten delako”.

3.         Fitxen atzealdea erabilita, bokal bakoitzarekin hasten diren beste hitz batzuk aurkitzen jolastu daiteke.

4.         Bestetik, irudiak agertzen diren zatiak hartuta, haurrak sailkapenak egin ditzake: animaliak alde batean jarri, eta animaliak ez direnak beste batean; edo letra larriak alde batean eta letra xeheak bestean.

Denbora eta espazioaren kudeaketa

Mahaian eserita nahiz lurrean jarrita jolas daiteke. Ez da toki asko behar, baina fitxetako batzuk txikiak direnez, komeni da horiek ez galtzeko moduko antolaketa egitea. Denboraren aldetik ere ez dago eskakizun berezirik; aldaerak gehituz edo errepikapenak eginez iraupena luza daiteke, haurraren nahien arabera.

Hizkuntzaren inguruko berezitasunak (baldin badaude)

Hiztegia lantzeko balio du jolasak, haurraren egunerokotasunari lotutako hainbat objektu jasotzen dituelako, baita bere interesekoak diren animalia asko ere.

Praktikan jarri ondorengo hausnarketa

Ez da praktikan jarri.

I) ORDENAGAILUKO PERIFERIKOAK ERABILTZEKO JOLASA

Jolasaren izena

Klik egin eta marraztu. GCompris

Iturria

Zuhaizti Eskola Publikoan erabiltzen den jolasa da. GCompris izeneko software libreko jolasen bildumako jolasetako bat da (Coudoin, 2004). Bilduma osoa ordenagailuan instala daiteke http://gcompris.net/-es- estekan.

Jolasaren helburuak

Ordenagailuaren sagua erabiltzea. Begi-esku koordinazioa lantzea da jolasaren helburua.

Haurren adina

Lau urtetik aurrera, haurrak ordenagailuarekin lehen harremana duen epean da aproposa.

Partaide kopurua

Haur bakarra jolasean ari badaiteke ere, bereziki egokia da binaka jolastea ikaskuntza kooperatiboa sustatzeko.

Materiala

Ondoko gutxieneko konfigurazioa duen ordenagailua:

•          Pentium III 500 MHz prozesadorea

•          256 Mb RAM

•          200 Mb disko gogorrean

•          GNU/Linux, BSD, MacOSX edo Windows sistema eragilea

•          Bideoa: 3Dko txartelik ez da behar, 32 bit-eko kolore sakontasuna nahitaezkoa

GCompris software librea instalaturik edukitzea.

Sagua, haurrentzat bereziki diseinatua bada, hobe. “Mini” deritzon sagu mota ere izan daiteke. Sagua simetrikoa izango da, ez ergonomikoa, eta horrela eskuinak nahiz ezkerrak diren haurrei egokituko ahal izango zaie.  Saguaren ezkerreko botoia sakatzeko tokian gomets bat jartzea komeni da (eskuinak diren haurrentzat), haurrek non zapaldu behar duten jakin dezaten.

Deskribapena

GCompris izeneko ordenagailurako jolas bildumak euskarazko interfazea du, baita eskolan erabiltzen denean oso erabilgarri suertatzen den administratzailea ere. Administratzailearen bidez programa haur taldearen profilari molda daiteke, eta haur bakoitzak egiten dituen ariketen jarraipena egiteko presta daiteke, banakako txostenak sortzeko. Hala ere, funtzio horiek aproposagoak dira konplexutasun maila handiagoa duten ariketetarako, eta sagua erabiltzen hasteko jolasetan jarraipenik egiteko beharrik ez dago. Jarraipena egin nahi bada, haurrek bakarka jolastea ezinbestekoa da.

Saguarekin marrazkiak egiteko jolasak hiru zailtasun-maila ditu, eta horietako bakoitzean hiruzpalau marrazkiz osatutako sekuentzia. Marrazki bakoitza bukatzearekin batera, hurrengoa automatikoki agertzen da pantailan, ezer egiteko beharrik gabe.

1.         Haurrak bikoteka jarriko dira ordenagailuan, ariketak txandaka egiteko.

2.         Programa ireki eta saguarekin marrazkiak egiteko jolasa aukeratu, baita zailtasun-maila ere (irakasleak).

3.         Egin beharrekoa azalduko zaie haurrei: marrazki bat egiteko pinguinoaren burua borobil urdinaren gainean jarri behar da, eta gometsa dagoen tokian sakatu. Marrazki bakoitza egiteko txandakatuko dira, eta batak besteari lagunduz osatuko dituzte marrazki guztiak.

4.         Haurrek azalpenei jarraituz marrazkiak egingo dituzte.

Denbora eta espazioaren kudeaketa

Ordenagailuak haurren tamainarako egokia den mahai baten gainean egon behar du, eta sagua mugitzeko behar adina toki egon behar du mahaiaren gainean, monitorearen alboan. Ezkerrak diren haurrentzat ordenagailuaren konfigurazioa sagua ezkerrarekin erabiltzeko egokituko ote den ala ez erabaki behar da aldez aurretik. Erabiliko den espazioa ergonomiari dagokionean ondo antolatu behar da, haurrek lehen momentutik jarrera egokia har dezaten.

Hasieran, haurrei kosta egingo zaie sagua erabiltzea, eta denbora gehiago beharko dute ariketak egiteko. Beraz, behar adina denbora utziko zaie, patxadaz egin dezaten. Jolasaren hiru zailtasun-mailak gainditzeko maila bakoitzean saio pare bat nahikoak izan daitezke haur askorentzat, baina beste batzuk agian gehiago beharko dituzte. Beraz, haur bakoitzaren arabera erabakiko da jolasa zenbat saiotan errepikatuko den.

Hizkuntzaren inguruko berezitasunak (baldin badaude)

Saguari sagu deitu behar zaio, eta ez arratoi.

Haurrak behatzarekin egin beharreko ariketa “gometsa sakatzea” da.

Praktikan jarri ondorengo hausnarketa

Maila bakoitzeko marrazkiak hiruzpalau direnez, eta ariketan aurrera egiteko motibazioa ematen zaienez, haurrak ez dira aspertzen, eta gustura ibiltzen dira. Batzuetan, gerta daiteke bikotean bata oso trebea bada, eta bestea ez, trebeena aspertzea, baina normalean besteari laguntzen saiatzen dira.

Haurren artean txandak errespetatzen ikasteko aukera ematen du jolasak, gehienek ordenagailuan ibili nahi izaten dutelako.

J) SARIA ATERATZEKO JOLASA

Jolasaren izena

Hobe da itxoitea

Iturria

3-5 adin tarteko haurrei zuzendutako adimen emozionalari buruzko programa (Moreno, 2005, or. 44). Adimen emozionalari buruzko beste argitalpen batean ere jasotzen da jolas hau (Agirrezabala, 2008, or. 51), aldaera txikiren batekin.

Jolasaren helburuak

Zerbait lortu ahal izateko itxaroteko gaitasunean trebatzea da jolasaren helburua.

Haurren adina

3-5 urteko adin tartea.

Partaide kopurua

1-2 haur; hobe bikoteka.

Materiala

Gozokiak eta ordulari bat.

Deskribapena

1.         Haurrak gozokiz betetako ontzi baten aurrean jarriko dira.

2.         Irakasleak azalduko die nahi izanez gero une horretan gozoki bakarra har dezaketela, edo minutu bat edo bi itxoiten badute, irakasleak bi gozoki emango dizkiela.

3.         Ezarritako epea amaitu aurretik altxa eta gozokia hartzen duenari ez zaio ezer aurpegiratuko.

4.         Denbora pasatakoan, itxoin duten haurrei bi gozoki banatuko zaizkie.

Gozokiak erabili nahi ez badira, haurren gustuko diren bestelako objektuak aukera daitezke (galletak, kromoak, gomets bereziak, eta abar).

Denbora eta espazioaren kudeaketa

Lurrean nahiz mahaian eserita egin daiteke jolas. Ikus daitekeenez, oso denbora gutxi behar da.

Hizkuntzaren inguruko berezitasunak (baldin badaude)

Ez dago.

Praktikan jarri ondorengo hausnarketa

Ez da praktikan jarri.

K) PUZZLE JOLASA

Jolasaren izena

Camelot junior – Smart Games.

Iturria

Zuhaizti Eskola Publikoan erabilitako jolasa (Peeters, 2007). Donostian, Kometa jostailu dendan salgai dago (http://www.kometak.com/web-catalogo-productos-detalle-eus.php?id=149&nombre=Camelot).

Jolasaren helburuak

Edozein puzzle edo buruhausteren moduan, jolas honen helburuak behaketa, arreta, logika, baita memoria eta orientazio espaziala ere lantzea dira.

Haurren adina

4-8 urteko adin tartea.

Partaide kopurua

Jokalari bakarrerako jolasa da, baina binaka jolas daiteke ere.

Materiala

Smart Games etxeko Camelot Jr jolasa (http://www.smartgames.eu/en/smartgames/camelot-jr). Edukiak: 48 erronka diferente biltzen dituen liburuxka (erantzunak barne), egurrezko oinarria, lau dorre, hiru eskailera, zubi bat eta bi irudi (printzesa eta zalduna). Pieza guztiak egurrezkoak dira.

Deskribapena

Printzesa eta zalduna elkartzeko bidea sortu behar du jokalariak.

1.         Haurrak erronka aukeratuko du, lau mailatan banatzen diren berrogeita zortzien artean.

2.         Lau dorreak, zalduna eta printzesa erronkaren marrazkian adierazten den bezala kokatuko dira egurrezko oinarrian.

3.         Jokalariak beste lau elementuak kokatu behar ditu bi irudiak elkartu ahal izan daitezen.

Denbora eta espazioaren kudeaketa

Zailtasun-mailaren araberako denbora beharko da jolasa burutzeko, gutxienez 30 minutu. Lurrean nahiz mahaian eserita jolas daiteke.

Hizkuntzaren inguruko berezitasunak (baldin badaude)

Ez dago.

Praktikan jarri ondorengo hausnarketa

Erronken erantzuna aurkitzeko denbora behar denez, jolasa ez da aproposa pazientzia oso gutxi duten haurrentzat. Hasieran, interesgarria izan daiteke jolasa binaka egitea. Orokorrean, komenigarria da sormena lantzeko jolasak eta bestelako puzzleak aurretik egitea, horiek erraztuko baitute piezak kokatzeko aukera anitzak bilatzen.

b) Talde txikian burutzeko jolasak (4-6 partaide)

A) TALDEAN HORMA-IRUDIAK EGITEKO JOLASA

Jolasaren izena

Gometsaz egindako horma-irudiak

Iturria

Jolasa Barakaldoko Berritzegunearen webgunetik hartu da (www.bgune04.net). Iturriaren arabera, jolas kooperatiboei buruzko liburu batean oinarrituta dago proposamena  (Garaigordobil, 2007).

Jolasaren helburuak

Komunikazioa, jokabide prosoziala, talde kohesioa, kooperazioa eta sormen plastikoa lantzea dira jolasaren helburuak.

Haurren adina

Planteatzen den zailtasunaren arabera 3, 4 edo 5 urteko haurrei zuzendua dago.

Partaide kopurua

3 edo 4 kideko taldeak.

Materiala

Talde bakoitzeko, DINA3 tamainako kolore bateko kartoi mehe bat behar da, eta kide bakoitzeko forma, tamaina eta kolore desberdinetako 10 gomets.

Deskribapena

Jolasa talde bakoitzak gometsez horma-irudi bat egitean datza.

1.         Irakasleak haurrei azalduko die tokatzen zaien taldeko kide guztien artean gela apaintzeko horma-irudi bat egingo dutela gometsen bidez.

2.         Taldeak osatuta daudenean, lurrean edo mahaian kokaturik dagoen kartoi mehearen inguruan eseriko dira talde bakoitzeko kideak, eta kide bakoitzari 10 gomets banatuko zaizkio.

3.         Irakasleak 1, 2, eta 3 esatean gometsak kartoi-mehean itsasten has daitezke haurrak. Jolasaren aldi honetan musika lasaia jartzea egokia izan daiteke. Irakasleak tartea hartu dezake ere, talde bakoitzaren lana behatzeko, kartoi mehean izenak idazteko eta kideen elkarreragina behatzeko.

4.         Irakasleak aditzera ematen duenean bukatuko da jolasa.

5.         Bukatzeko, denei “kolektiba” deritzon tokian jolasa zer iruditu zaien galdetuko zaie. Horma-irudi bakoitza aztertuko da ere, talde bakoitzari azalpenak emateko aukera emanez.

Bost eta sei urtekoentzat, taldekideekin adostutako gai zehatz bat marraztea proposa daiteke.

Denbora eta espazioaren kudeaketa

Jolasean zehar lau aldi bereiziko dira: jolasaren azalpena, taldekatze eta kokatzearen unea, horma-irudiak egitea eta, azkenik, denen arteko jolasaren eztabaida. Guztira 45 minutu beharko dira.

Taldeak gelako espazioaren arabera, lurrean nahiz mahaietan eser daitezke, beti ere beraien arteko espazioa zainduz, jolasa modu erosoan egin ahal izateko.

Hizkuntzaren inguruko berezitasunak (baldin badaude)

Jolas hau txikienekin burutzen bada, forma geometrikoen terminoak lantzeko eta finkatzeko balio izango du.

Praktikan jarri ondorengo hausnarketa

Hiru urtekoen gelan praktikan jarri da. Jolasaren eginkizuna hasieratik ondo ulertu dute eta, egia esan, oso gustura egon dira. Beraien artean ez da liskarrik sortu, alegia, bakoitzak bere gometsak itsatsi ditu, jadanik itsatsiak zeuden gometsak errespetatuz (gainean itsatsi gabe).

Lagun bakoitzari hamar gomets eman dizkiegu, eta behatu dugunaren arabera jolasa apur bat motz gelditu zaie, hau da, kide bakoitzari hasieran gomets gehiago banatzea egokiago izan daiteke.

Bukaeran, borobilean jarrita talde bakoitzak bere horma-irudia azaldu duenean, ikusi dugu batzuk gometsak irudi zehatz bat sortzeko asmoarekin ipini dituztela eta horren ondorioz besteak horma-irudietan irudiak egitera bultzatu dituzte. Beraz, borobilean jolasa komentatzea oso interesgarria eta garrantzitsua iruditu zaigu.

B) PUZZLE JOLASA

Jolasaren izena

Puzzleak gure erretratuen argazkiekin

Iturria

Jolas kooperatiboei buruzko liburua (Garaigordobil, 2007).

Jolasaren helburuak

Komunikazioa, jokabide prosoziala, talde kohesioa eta elkarkidetza bultzatzea dira jolasaren helburuak.

Haurren adina

5-6 urteko adin tartea.

Partaide kopurua

4 kideko taldeak.

Materiala

Talde bakoitzeko, taldekide bakoitzaren argazki bana folio tamainan, hiru edo lau zatitan moztuta, eta partaide bakoitzeko gutun-azal bat.

Argazkia ikasle bakoitzak etxetik ekarriko du. Ondoren, irakaslea argazkiak folio tamainara handitzeaz arduratuko da. Argazkia hiru edo lau zatitan moztu aurretik, plastifikatu daiteke edo tamaina berdineko kartoi batean itsatsi eta ondoren moztu. Argazkia gorputz osokoa izango da. Zailtasuna areagotu nahi bada, familiako argazkia izan daiteke.

Deskribapena

Jolas honetan talde bakoitzak elkarkidetzan oinarrituta taldekide bakoitzaren argazkiaren puzzlea osatuko du.

1.         Ondoko azalpena emango da: talde bakoitzean lagunen argazkien puzzleak osatu beharko dira. Bakoitzari gutun-azal bat emango zaio eta bertan hainbat argazkiren zatiak egongo dira (argazkiaren eredu bat erakutsiko da). Bakoitzak aurrean duen lagunaren argazkia osatu beharko du, baina jolasa bukatutzat emango da taldeko kide guztien artean kideen lau argazkiak osatzen dituztenean. Horretarako, beste kideei zatiak eman beharko zaizkie, eta besteengatik zatiak jaso.

2.         Jarraitzeko, arauak hauek izango dira: norberaren taldeko kideei beraien argazkia osatzeko behar dituzten zatiak eman diezazkiekete, baina beste kideei ezin dizkiete zatiak kendu. Beste kideei norberaren argazkia osatzeko behar diren zatiak eskatu beharko dizkiete eta lagunek zatiak eman arte itxaron beharko dute. Oso garrantzitsua da erne egotea, zein zati falta den bereizteko.

3.         Azalpenak eta arauak jaso ondoren, talde bakoitza lanean hasiko da, taldekideen lau irudiak osatu arte.

Denbora eta espazioaren kudeaketa

Hautatzen den argazki motaren arabera (norbanakoaren erretratua edo familiakoa), denbora gehiago edo gutxiago beharko da. Dena den, 30 edo 45 minutu beharko dira.

Taldeko mahai bana badago mahaietan egingo da jolas, bi haur beste bien parean eseriz. Bestela, lurrean egingo da.

Hizkuntzaren inguruko berezitasunak (baldin badaude)

Aukeratzen den argazkia gorputz osokoa bada, gorputzeko atalen hiztegia landuko da. Argazkia familiakoa bada, berriz, familiako kideen hiztegia landuko da.

Praktikan jarri ondorengo hausnarketa

Hiru urteko gelan praktikan jarri denez, hainbat moldaketa egokitu ditugu:

•          Puzzleak errazago egiteko, irakasleak jadanik zituen ikasleen aurpegien argazkiak erabili dira. Horiek folio tamainan txuri beltzean inprimatu dira, hiru zatitan moztu, zati bakoitzaren atzean erretratuaren izena idatzi eta ondoren zatiak bi aldeetatik plastifikatu dira. Horrela, puzzle zatiak oso ondo geratu dira, hainbat alditan jolastu ahal izateko moduan egin dira, alegia.

•          Taldeak ez dira zozketaren bidez osatu, aldez aurretik planifikatuta baizik. Ikasle bakoitzak puzzleak egiteko duen trebetasuna kontuan hartuz, talde bakoitzean puzzleetan trebeak direnak eta ez direnak nahastu dira.

•          Egin beharreko puzzlea aurrean duten lagunarena izan beharrean, bakoitzak bere erretratuaren puzzlea  osatu behar izan du.

•          Gutun-azalak erabiltzea ez zaigu beharrezkoa iruditu; horrela, kide bakoitzari bere erretratuaren zati bat, eta taldekideen erretratuen beste bi zati banatu dizkiogu.

Jolasaren azalpenak “kolektiba” deritzon tokian eman dira, hainbat eredu erakutsiz, eta azpimarratuz ezin direla besteen zatiak hartu eskatu gabe.

Hala ere, jolasari ekitean ohartu gara askok ez dutela jolasaren eginkizuna ondo ulertu. Egokitu zaizkien zatiekin saiatu dira puzzleak osatzen, hau da, ez dute ulertu eman zaizkien puzzleen zati batzuk soberan zituztela, eta behar zituzten zatiak taldekideen artean banatuta zeudela.  Batzuk, ordea, berehala ulertu dute jolasaren egitekoa eta zailtasunik gabe osatu dituzte beraien erretratuak. Azken horiei bestei laguntzeko eskatu diegu eta helduon parte-hartzea beharrezkoa izan da ere.

Lehen saiakera guztiz arrakastatsua izan ez denez, aste bat beranduago berriro egin dugu eta orokorrean hobeto ulertu dute jolasaren eginkizuna.

Jolas hau hiru urtekoekin praktikan jartzerakoan jolasaren eginkizuna ez ulertzearen arrazoia ez zaigu argi gelditu. Agian jolasaren azalpenak oso konplexuak gertatzen zaizkie, edo egozentrismoaren etapa oraindik guztiz gainditua ez izatearen ondorioz gerta daiteke. Hain zuzen ere, horregatik oso interesgarria iruditzen zaigu jolas hau.

D) ERAIKUNTZA JOLASA

Jolasaren izena

Eraikuntzak sortuz

Iturria

Jolas kooperatiboei buruzko liburua (Garaigordobil, 2007).

Jolasaren helburuak

Komunikazioa, talde kohesioa, elkarkidetza eta sormen plastiko-konstruktibista lantzea ditu helburu jolasak.

Haurren adina

4-6 urteko adin tartea.

Partaide kopurua

4 kideko taldeak.

Materiala

Parte-hartzaile bakoitzeko zortzi eraikuntza pieza eta argazki kamara, nahi bada.

Deskribapena

1.         Lau kideko taldeak egin ondoren, partaide bakoitzari zortzi pieza banatuko zaizkio.

2.         Emango diren jarraibideak hauek izango dira: bakoitzak dituen piezekin taldeko denen artean zerbait egin behar dute, guztien zatiak erabiliz. Nahi dezaketena egin dezakete, baina taldekoen artean erabaki behar dute helburua. Bakoitzak bere piezak erabiliko ditu eraikuntza bakarra sortzeko.

3.         Eraikuntzak amaitu ondoren, banan-banan denen artean azalduko dira, talde bakoitzak zer egin duen azaldu dezan.

4.         Haurren karpetan jasotzeko argazkiak atera daitezke ondoren.

Denbora eta espazioaren kudeaketa

Taldeak lurrean eserita kokatuko dira gelan. Taldeen arteko distantzia zaindu beharko da, sortu behar duten eraikuntza egiteko leku nahikoa izan dezaten.

Denbora partaideen araberakoa izango da, baina 45 minutu kalkulatu dira.

Hizkuntzaren inguruko berezitasunak (baldin badaude)

Ez dago.

Praktikan jarri ondorengo hausnarketa

Ez da praktikan jarri.

E) ENTZUMENA LANTZEKO JOLASA

Jolasaren izena

Soinuen bingoa

Iturria

Montessori metodoari buruzko jolasen bilduma (Britton & Paterna Molina, 2000).

Jolasaren helburuak

Memoria eta entzumen gaitasunak garatzea dira jolasaren helburuak.

Haurren adina

3-4 urteko adin tartea.

Partaide kopurua

4-6 partaide.

Materiala

Soinuak egiten dituzten objektu eta izakien hainbat irudi (adib. txerria, behia, hegazkina, txoria, tronpeta, autoa...) biltzen dituzten kartoizko xaflak. Irudiak aldizkarietatik atera daitezke eta kartoiaren gainean itsatsi. Xafla bakoitzak jolaserako aukeratu diren objektu edo izakietako batzuk izango ditu (ez guztiak), eta xaflen artean objektu edo izakien konbinazio desberdinak banatuko dira, xaflak haien artean diferenteak izan daitezen.

Bestalde, jolaserako aukeratu diren objektu edo izakien irudietako bakoitza banaka itsatsiko da txartel batean, behar bezain beste txartel eginez.

Fitxa karratuak behar dira irudiak azaltzen doazen heinean kartoizko xaflen gainean jartzeko.

Deskribapena

1.         Haur bakoitzari irudiak dituzten kartoizko xafla bana emango zaio. Irudiak banaka agertzen diren txartelen multzoa buruz behera jarriko da.

2.         Irakasle, guraso edo haurretako batek, buruz behera dauden txarteletako bat hartuko du eta bertan azaltzen den irudiaren soinua egingo du.

3.         Beste haurrek soinu hori zein den asmatu beharko dute. Asmatzen dutenean, norbaitek irudi hori kartoizko xaflan badauka, fitxa karratu bat jarriko du irudiaren gainean.

4.         Gero, modu berean, txartel gehiago ateratzen joango dira. Norbaiten kartoizko xaflako irudi guztiak atera direnean, horrek “bingo!” esan beharko du, kartoia bete duela adierazteko.

Denbora eta espazioaren kudeaketa

Mahaian nahiz lurrean eserita jolas daiteke. Garrantzitsua da jolasa egingo dugun espazioan zaratarik ez izatea; jolaserako toki lasaia gomendatzen da, soinuak ondo entzun ahal izateko.

Hizkuntzaren inguruko berezitasunak (baldin badaude)

Hizkuntzaren onomatopeiak landu daitezke. Nahi izanez gero, hizkuntza bakoitzak berezko onomatopeiak dituela ikas daiteke.

Praktikan jarri ondorengo hausnarketa

Ez da praktikan jarri.

F) UKIMENA LANTZEKO JOLASA

Jolasaren izena

Senso

Iturria

Montessori metodoari buruzko jolasen bilduma (Britton & Paterna Molina, 2000).

Jolasaren helburuak

Haurraren pertzepziorako gaitasuna estimulatzea da jolasaren helburua, ehundura eta forma desberdineko esperientzia sentsorialak eskainiz.

Haurren adina

4-5 urteko adin tartea.

Partaide kopurua

4 partaide.

Materiala

Jolasteko lau taula, taula bakoitzak bederatzi forma eta testura desberdin dituelarik. Taula bakoitzak kode gisa kolore bat izan behar du.

Banakako 36 txartel, taulan itsatsita dauden irudi bikoitz bakoitzerako bana, kolore kode egokiarekin.

Jolas hau dendetan eros daiteke. Etxean egin nahi izanez gero, irudi bakoitzeko bi ale moztu behar dira lixa paperean. Taula bakoitzean bederatzi irudi itsatsiko dira, eta irudi bakoitzaren bikotea banakako txarteletan.

Deskribapena

1.         Jokalari bakoitzak taula bat aukeratzen du, eta taula bakoitzari dagozkion txarteltxoak bere aurrean jartzen dira.

2.         Jokalari bakoitzari karratu bakoitzeko irudiaz ohartzea eskatzen zaio, eta ondoren bere taulan dagokion irudia aurkitu behar du. Haurrak bista erabil ez dezan, taula buruz behera jartzen da, hori altxatzeko eskatzen zaio eta irudia azpitik ukitu dezala.

3.         Aldaera: jokalari bakoitzari taulan irudi, tamaina edo irudi kopuru zehatz bat aurkitzea eskatu; adibidez, hiru borobil edo lauki handi bat.

Denbora eta espazioaren kudeaketa

Mahai baten gainean nahiz lurrean jolas daiteke, eta komenigarria da toki lasaia izatea arreta hobe mantendu ahal izateko.

Hizkuntzaren inguruko berezitasunak (baldin badaude)

Forma geometrikoen izendapena eta zenbakiak lantzen dira.

Praktikan jarri ondorengo hausnarketa

Ez da praktikan jarri.

G) HITZAK BANATZEKO JOLASA

Jolasaren izena

Oinatzak

Iturria

Santo Tomas Lizeoan behatutako jolasa da, “Kontzientzia fonologikoa” deritzon proiektuaren baitan landutakoa.

Jolasaren helburuak

Haurren idazketa prozesuan aurreratzea da jolasaren helburua, esaldiaren barruan hitz bat ondorengoarengandik banatzen ikasiz.

Haurren adina

5-6 urteko adin tartea.

Partaide kopurua

4-6 partaide.

Materiala

Kartoi mehez egindako bederatzi oinatz. Oinatz guztiak zenbakituta egongo dira batetik bederatzira.

Deskribapena

1.         Bederatzi oinatzak lurrean jarriko dira, bata bestearen aurrean ordenenean daramaten zenbakiaren arabera.

2.         Haurrak nahi duen esaldia pentsatu eta ozen esango du.

3.         Gero esaldia errepikatuko du hitzez hitz, esaten duen hitz bakoitzarekin batera oinatz bat aurreratuz.

4.         Esaldia bukatzean, esaldiaren hitz kopurua adieraziko du, azpian duen oinatzaren zenbakiaren laguntzaz.

Denbora eta espazioaren kudeaketa

Espazioaren aldetik, gelaren barruan “kolektiba” deritzona egiten den tokia egokia litzateke jolas honetarako. Jolasten ari den taldea erdian eta besteak inguruan borobilean eserita jar daitezke, kideek nola egiten duten ikusteko. Horrela guztiek, nahiz eta jolasean parte hartu ez, besteengandik ikas dezakete.

Denboraren aldetik, gelako kide guztiek parte hartuko balute astuna gerta liteke. Beraz, hoberena egun bakoitzean 4-6 kideko talde batek parte hartzea litzateke, eta hurrengo egunean beste talde batek, talde guztiek jolastu arte.

Hizkuntzaren inguruko berezitasunak (baldin badaude)

Esaldi baten barruan hitz bat hurrengoarengandik bereiztea du helburu jolasak, haurra idazketa prozesurako prestatuz.

Hasieran, esaldi sinpleekin jolasten dira. Ondoren, horiek menperatzen dituztenean ezezko esaldiekin jarraitzen dute eta azkenik, deklinatuekin bukatzen dute.

Praktikan jarri ondorengo hausnarketa

Santo Tomas Lizeoan, bost urteko haurren gelan ia egunero egiten dute jolas hau, errutina bezala. Hasieran, baiezko esaldiekin hasi ziren, eta orain ezezko esaldiekin ari dira. Ezezko esaldietan haurrek zailtasunak dituzte “ez” hitza hurrengoarengandik bereizteko; adib.: “Gaur ez ditut uretako betaurrekoak ekarri” esaldian “ez ditut” hitz bakarra izango balitz bezala hartzen dute, eta  irakasleak lagundu egiten die hitzak ongi bereiz ditzaten.

Bestela, orokorrean oso gustura aritzen dira, eta irakasleak horretan laguntzen du, jolasa egiterakoan txantxetako esaldiak edo esaldiak egiteko gai dibertigarriak proposatuz.

H) OREKA JOLASA

Jolasaren izena

Twister

Iturria

Psikomotrizitatearen inguruko proiektu baten berri ematen duen webgunetik («TWISTER :: ¡A MOVER EL ESQUELETO!», 2010) atera da jolasari buruzko informazioa.

Jolasaren helburuak

Oreka estatikoa garatzea, gorputz atalak barneratzea eta koloreak ezagutzea dira jolasaren helburuak.

Haurren adina

4 urtetik aurrera.

Partaide kopurua

4-6 partaide.

Materiala

Plastiko edo zapi zuri handi bat. Bertan bost borobileko lau ilara marraztuko dira,  eta ilara bakoitzeko borobilak kolore berdinez margotu beharko dira.

Taula bat, horren erdian birak ematen dituen gezi batekin. Taulan kolore desberdinak eta gorputz-atalak azalduko dira.

Jolasa dendetan dago salgai.

Deskribapena

1.         Maindire edo plastikoa lurrean ongi zabalduko da, eta partaideak horren inguruan zutik jarriko dira.

2.         Jolasaren epaileak gezia bira araziko du lehenengo jokalariak gorputzeko zein atal zein koloretan jarri beharko duen erabakitzeko.

3.         Lehenengo jokalariak geziak adierazitako gorputz atala egokitutako kolorean jarri beharko du.

4.         Prozesu bera jarraitzen da beste jokalariekin, eta lehenengo buelta bukatzean berriro lehenengo jokalariarekin hasten da.

5.         Jolasak jokalarietako batek eskuak edo oinak ez diren beste gorputz atal bat lurrean jartzen duen arte jarraituko du.

Denbora eta espazioaren kudeaketa

Jolasak jokalariak lurrera erori arte irauten du, 15 minutu inguru normalean.

Maindirea edo plastikoa zabaltzeko espazio zabala behar da, inguruan oztoporik gabekoa, bukaeran jokalariak lurrera erortzen baitira. “Kolektiba” deritzon jarduera egiten den espazioa egokia izan liteke jolas honetarako.

Hizkuntzaren inguruko berezitasunak (baldin badaude)

Gorputz-atalen eta koloreen izendapena lantzeko balio du.

Praktikan jarri ondorengo hausnarketa

Ez da praktikan jarri.

I) MATEMATIKA LANTZEKO JOLASA

Jolasaren izena

Batuketa eta kenketen hastapenak sentsorialki lantzeko jolasa.

Iturria

Zuhaizti Eskola Publikoan 4 urteko geletako tutoreek asmatua, ikastetxean erabiltzen den iturri batetik abiatuta (Pereda, 2000).

Jolasaren helburuak

Haurrek batuketa eta kenketaren kontzeptuekin alderdi sentsu-motorrean oinarrituz esperimentatzea eta 1 eta 10 arteko zenbakiak lantzea dira jolasaren helburuak.

Haurren adina

4 urtetik aurrera.

Partaide kopurua

4-6 partaide.

Materiala

Oinatzak marraztuta dituzten DIN A-4ko plastifikatutako hamar orrialde, bakoitzak 1-10 tarteko zenbaki bakarra idatzia duena; 1-6 tarteko zenbaki bat idatzita (edo puntuen bidez adierazita) daukaten hainbat plastifikatutako txartel; oinatzak marraztuta eta horien alboan goranzko gezi berdea edo beheranzko gezi gorria duten hainbat plastifikatutako txartel. Azaltzen den aldaera baterako, arbela, klarionak eta ezabagailua behar dira.

Deskribapena

1.         Oinatzak eta zenbakia dituzten orrialdeak lurrean jarriko dira, ilaran, zenbakien ordena jarraituz; zenbakiak dituzten txartelak buruz behera jarriko dira bata bestearen gainean, eta alboan geziak dituzten txartelak buruz behera beste pila batean.

2.         Zotz egin ondoren, txanda hasten duen haurrak zenbakia eta gezia irudikatzen duten txartel bana aterako du, eta dagozkion urratsak emango ditu segidan gora.

3.         Gainontzeko haurrek berdin egingo dute, bakoitzak bere txandan.

4.         Hamargarren urratsera iristen den haurrak jolas egiteari utziko dio, eta guztiak hamargarren urratsera iristean amaituko da jolasa.

Nahiago bada, haur guztiek jolasten jarraituko dute, hamargarren urratsera heldu ondoren gezi gorrien bidez behera eginez, jolasari amaiera ematea erabakitzen den arte.

Arbel baten laguntzaz urratsen bidez egindako eragiketak grafikoki adieraz daitezke aurretik idatzitako taula batean, non jokalarien izenak eta 1-10 zenbakiak idatziko diren ardatz horizontal eta bertikalean, hurrenez hurren. Haur bakoitzak urratsak eman ondoren klariona edo ezabagailua erabiliz arbelean adieraziko du zenbakietan gora edo behera eman dituen urratsak.

Denbora eta espazioaren kudeaketa

Hamar DIN A-4ak lurrean ilaran jartzeko bezainbesteko espazioa behar da, eta arbela, adierazpen grafikoa landu nahi bada. Haur bakoitzak bizpahiru txanda behintzat burutzeko bezainbesteko denbora izatea komeni da. Kontuan izan behar da jolasten den lehen aldian haurrek denbora gehiago beharko dutela txartelak irakurri eta eman beharreko urratsak pentsatzeko, eta jolasa praktikatu ahala arinago egingo dutela. Beraz, jolasten den lehen aldietan patxadaz aritzeko denbora izatea gomendatzen da.

Hizkuntzaren inguruko berezitasunak (baldin badaude)

Gehitu eta kendu terminoak lan daitezke urratsak gora eta behera ematen direnean.

Praktikan jarri ondorengo hausnarketa

Zenbakidun txartelak haurren mailaren arabera erabiliko dira. Zehazki, haurrek zein zenbakiraino zenbatzen dakiten kontuan izango da, eta horren arabera txartel gehiago edo gutxiago erabiliko dira. Logikoa den moduan, hasieran bat, bi eta hiru zenbakiak dituzten txartelak erabiliko dira soilik, eta haurrek jolasa menperatzen duten neurrian txartelak gehitzen joango dira, zailtasuna areagotzeko.

J) AHOZKOTASUNA LANTZEKO ETA IDAZKETARAKO PRESTATZEKO JOLASA

Jolasaren izena

Silabak txaloz banatzeko jolasa

Iturria

Zuhaizti Eskola Publikoan behatutako jolasa.

Jolasaren helburuak

Ahozkotasuna lantzea, eta haurrak idazketarako prestatzea.

Haurren adina

4-5 urteko adin tartea.

Partaide kopurua

4-6 partaide direnean suertatzen da jolasa arinen. Partaide gehiago badira, haurrak haien txanda iritsi arte aspertzen dira.

Materiala

Batere ez.

Deskribapena

1.         Irakasleak, edo zotz eginez aukeratutako haur batek, gaia proposatuko du (lagunen izenak, zenbakiak, koloreak, animaliak, fruituak, etab.), eta gai horri lotutako lehen hitza esango du, silabak txaloen bidez markatuz, baita ahoskatzean banatuz ere.

2.         Bere eskuinetara dagoenaren txanda izango da jarraian, etenik gabe. Gai bereko beste hitz bat esan beharko du, txaloen bidez silabak bereiziz.

3.         Haurrek txandakatuz jarraituko dute, aurretik esandako hitzak errepikatu gabe.

4.         Guztiek haien txanda egindakoan, beste gai bat proposatuko du jolasari hasiera eman dionak, jolasarekin jarraituz.

Denbora eta espazioaren kudeaketa

Haurrak borobilean eserita egotea da aproposena, guztiek elkar ikusi eta ondo entzun ahal izateko. Denborari dagokionean, hobe da haur guztiek txanda bat behintzat egin ahal izatea, baina jolasa oso arina denez, aise betetzen da baldintza hori.

Hobe da inguruan bestelako soinurik ez egotea, haurrek arreta erraz manten dezaten.

Hizkuntzaren inguruko berezitasunak (baldin badaude)

Jolas aproposa da hainbat gairi buruzko hiztegia lantzeko.

Praktikan jarri ondorengo hausnarketa

Jolasa arina eta dibertigarria da. Hiztegia lantzeko aproposa da, eta urrats egokia da aurrerago idazketa lantzeko. Arreta lantzeko balio du ere, aurretik esandakoak ez errepikatzea beharrezkoa baita. Erritmo bizia dela eta, haur batzuk pixka bar estutzen dira eta kosta egiten zaie hitza aurkitzea, baina bakoitzari behar adina denbora emanez gero, ez da inolako arazorik sortzen.

K) AHOZKOTASUNA LANTZEKO JOLASA

Jolasaren izena

Ipuina osatzeko jolasa

Iturria

Maite Garaigordobili “Hik Hasi” aldizkarian egindako elkarrizketa («Maite Garaigordobil», 2002).

Jolasaren helburuak

Ahozko komunikazioa eta elkarrekintza kooperatiboa lantzea dira jolasaren helburuak.

Haurren adina

Iturrian ez da adierazten, baina guk egoki ikusten dugu lau urtetik gora.

Partaide kopurua

Talde ertainean errazago eta arinagoa suertatzen da jolasa, talde handian ere egin daitekeen arren. Bikoteka egin liteke, baina agian aspergarriagoa irudituko litzaieke haurrei.

Materiala

Batere ez.

Deskribapena

1.         Haurrak lurrean borobilean eseriko dira. Ipuinaren lehen esaldia irakasleak esan dezake, edo haurren artean zotz egin ondoren horietako batek has dezake kontakizuna.

2.         Haur bakoitzak ipuinaren zatitxo bat asmatuko du. Baldintza bakarra hauxe da: ipuinak pertsona bakar batek kontatu izan balu bezala geratu behar du, koherentzia izan behar du.

3.         Guztiek zatitxo bat asmatzeko txanda izan ostean, azkenak ipuinari amaiera emango dio.

Denbora eta espazioaren kudeaketa

Partaide guztiek ipuinaren zati bat behintzat asmatzeko denbora nahikoa izan behar da, eta pentsatu behar da bakoitzak txanda bat egin ondoren luza daitekeela, haurrek ipuinari amaierarik eman nahi ez badiote. Espazioari dagokionez, errazago da borobilean eserita egitea, horrela haurrei errazago egingo zaie besteek diotenari adi egotea, haririk galdu gabe.

Hizkuntzaren inguruko berezitasunak (baldin badaude)

Ipuinaren sarrerako formula: “behin batean...”

Ipuinaren amaierako formula: “hala bazan eta ez bazan, sar dadila kalabazan!”

Praktikan jarri ondorengo hausnarketa

Ez da praktikan jarri.

d) Talde handian burutzeko jolasak (gela guztia)

A) MUSIKA ETA MUGIMENDU JOLASA

Jolasaren izena

Besarkada musikalak

Iturria

Jolasa Barakaldoko Berritzegunearen webgunetik hartu da (www.bgune04.net). Iturriaren arabera, jolas kooperatiboei buruzko liburu batean oinarrituta dago proposamena  (Garaigordobil, 2007).

Jolasaren helburuak

Talde kohesioa, enpatia eta emozioen adierazpena lantzea dira jolasaren helburuak.

Haurren adina

4-6 urteko adin tartea.

Partaide kopurua

Talde osoa.

Materiala

Musika dibertigarria, dantzatzeko modukoa.

Deskribapena

1. Irakasleak azalduko du dantzatzeko musika jarriko duela, eta musika gelditzean, bikoteka besarkatu beharko direla. 

2. Binakako besarkadak bi edo hiru aldiz egingo dira, ondoren bikoteka beste bikoteekin besarkatuko dira hainbat alditan eta azkeneko besarkada denen arteko besarkada erraldoia izango da.

Komeni da dantzatzeko musika haurrek aurretik ezagutzen dituzten keinuen bidezko dantzena izatea, eta irakasleak ikasleekin batera dantzatzea. Horrela lekuz aldatzen dira eta atentzioa desbideratzen da.

Denbora eta espazioaren kudeaketa

Gelaren espazio librean edo psikomotrizitateko gelan egin daiteke. 30 minutu beharko dira guztira.

Hizkuntzaren inguruko berezitasunak (baldin badaude)

Ez dago.

Praktikan jarri ondorengo hausnarketa

Ez da praktikan jarri.

B) IRUDIKAPEN JOLASA

Jolasaren izena

Mezu sekretuen kutxa

Iturria

Jolasa Barakaldoko Berritzegunearen webgunetik hartu da (www.bgune04.net). Iturriaren arabera, jolas kooperatiboei buruzko liburu batean oinarrituta dago proposamena  (Garaigordobil, 2007).

Jolasaren helburuak

Komunikazioa, emozioen adierazpena eta sormen dramatikoa lantzea dira jolasaren helburuak.

Haurren adina

4-6 urteko adin tartea.

Partaide kopurua

Talde osoa.

Materiala

Kaxa bat, partaide bakoitzeko paperezko txartel bana eta musika.

Deskribapena

1.         Irakasleak koloretako papertxoetan haur bakoitzak irudikatu beharko duena azalduko duten mezuak idatziko ditu, eta kaxa batean sartuko dira.

2.         Haurrak borobilean eserita daudela, irakasleak ikasle bati kaxa emango dio eta musika jarriko du. Kaxa ikaslez ikasle pasa behar dutela azalduko du eta musika geratzen denean, eskuetan kaxa daukanak kaxatik papertxo bat aterako du.

3.         Jolasari ekingo zaio, musika hasi eta geldituz.

4.         Irakasleak papertxoko mezua irakurriko du ozenki eta papertxoa atera duenak mezuan jartzen duena antzeztu beharko du. Mezuaren arabera, egokia izan daiteke ikasleak bakarrik antzeztu beharrean beste partaide batekin mezua irudikatzea.

Mezuen adibide batzuk: erraldoiaren ahotsa jarri, aurpegi alaia jarri, besarkada bat eman ondoan dauden lagunei, oso gustukoa duzun abestia abestu, musu bat eman ezkerreko lagunari, autoa gidatuko bazenu bezala egin, triste zaudenaren aurpegia ipini, negar egin, haserre zaudenaren aurpegia ipini, zakur alaiarena egin, musikarekin dantza egin, bikotekidea aukeratu eta dantza egin, gaixorik zaude eta tripako min handia duzu, matxinsaltoa bezala egizu salto, lehoiak bezala orro egin, opari asko jasotzeagatik oso pozik egongo bazina bezala egin.

Denbora eta espazioaren kudeaketa

Normalean “kolektiba” deritzon espazioan egingo da, borobilean eserita. 30 minutu inguruko tartea behar da jokalari guztien txanda osatzeko.

Hizkuntzaren inguruko berezitasunak (baldin badaude)

Ez dago.

Praktikan jarri ondorengo hausnarketa

Ez da praktikan jarri.

D) HITZAK ETA HIZKIAK LANTZEKO JOLASA

Jolasaren izena

Hitzen jolasa

Iturria

Jolas kooperatiboei buruzko liburua  (Garaigordobil, 2007).

Jolasaren helburuak

Komunikazioa, elkarkidetza eta hitzezko sormena lantzea ditu helburu jolasak.

Haurren adina

4-6 urteko adin tartea.

Partaide kopurua

Talde osoa.

Materiala

Poltsa bat, alfabetoaren hizkien txartelak eta itsaskia.

Deskribapena

1.         Irakasleak hitz bat hautatzen du, adibidez “zerua”, hitzaren hizki bakoitza txartel batean idazten du eta poltsaren barruan sartzen ditu txartel guztiak.

2.         Ikasleak borobilean eserita daudela, poltsa erdian jartzen da. Ikasleek txandaka hizki bat atera beharko dute. Lehenengoak “z” hizkia ateratzen badu, txartela itsaskia erabiliz arbelean itsatsiko du. Aitzitik, ateratako txartela “z” ez bada, txartela berriro poltsan sartuko du. Honela jarraituko da hitz osoa osatu arte.

3.         Hizki guztiak ordena egokian atera direnean eta hitz osoa osatua dagoenean, hitz horrekin esaldiak egiteko eskatuko die irakasleak ikasleei.

Denbora dagoela ikusten bada, jolasa berriro has daiteke beste hitz batekin.

Denbora eta espazioaren kudeaketa

Normalean “kolektiba” deritzona egiten den espazioan borobilean eserita burutzen da jolasa. 20 minutu beharko dira hitz bakoitzeko.

Hizkuntzaren inguruko berezitasunak (baldin badaude)

Erabiltzen diren hitzak arruntak badira, osatu ondoren ikasleei galdetuko zaie beraiek etxean hitz horrek adierazten duena berdin esaten ote duten. Adibidez, “amona” hitza horretarako egokia suerta daiteke, eskualde bakoitzean izen desberdina erabiltzen baita.

Praktikan jarri ondorengo hausnarketa

Ez da praktikan jarri.

E) ESKULAN JOLASA

Jolasaren izena

Gure eskuen aztarnak

Iturria

Jolasa Barakaldoko Berritzegunearen webgunetik hartu da (www.bgune04.net). Iturriaren arabera, jolas kooperatiboei buruzko liburu batean oinarrituta dago proposamena  (Garaigordobil, 2007).

Jolasaren helburuak

Talde kohesioa, elkarkidetza, sormen emozionala eta grafikoa lantzea dira jolasaren helburuak.

Haurren adina

4-6 urteko adin tartea.

Partaide kopurua

Talde osoa.

Materiala

Enbalatzeko papera (hainbat metro), hatzetarako margoak (gutxienez oinarrizko koloreak), plastikozko platerak edo ontziak margoak jartzeko, paperezko zapiak eskuak garbitzeko, partaide bakoitzeko hondakinetarako poltsa bat (arropak ez zikintzeko) eta musika lasaia.

Deskribapena

1.         Talde osoa bi taldetan banatuko da, eta hasi aurretik hondakinetarako plastikozko poltsak ipiniko dituzte gainetik, arropak ez zikintzeko.

2.         Irakasleak lurrean enbalatzeko papera ipiniko du eta talde bakoitza paperaren alde batean kokatuko da. Aldi berean, margoak eta garbitzeko papera talde bakoitzaren aldean kokatuko dira, eskura izateko. Margorik gabeko platerak ere ipiniko dira koloreen nahasketak egin ahal izateko.

3.         Irakasleak eredua emango du lehenengo aztarna inprimatuz eta adibide ezberdinak azalduz. Adibidez, hatz bakoitza kolore batez busti dezake, eskumuturraren forma inprimatu, kolore bat inprimatu ondoren beste kolore bat gainean inprimatu, koloreen nahasketak nola egin daitezkeen azal dezake, etab.

4.         Musika lasaia hasten denean, haurrak inprimatzen has daitezke. Bakoitzak gutxienez eskuaren aztarna bat egin beharko du.

5.         Ondoren, horma-irudia iruzkinduko da guztien artean;  zein kolore erabili den gehien, ea irudiren bat ikusten duten, gustukoa duten, etab.

Denbora eta espazioaren kudeaketa

Jolas hau eroso egiteko nahiko leku behar denez, mahaiak eta aulkiak mugituz gela moldatuko da espazio libre nahiko handia lortzearren. Lurrean egingo da. 40 minutuko denbora emango da. Bestetik, jolas hau burutzeko une egokia, arratsaldean etxera joan aurretik izan daiteke, gela zikinduko da eta.

Hizkuntzaren inguruko berezitasunak (baldin badaude)

Jolas honek balio izango du hurrengo hitz hauen bereizketa lantzeko: hatza (eskukoa edo oinekoa), atzamarra (eskukoa), behatza (oinekoa), baita atzamar bakoitzaren izena ere.

Praktikan jarri ondorengo hausnarketa

Ez da praktikan jarri.

F) ENTZUMENA ETA ARRETA LANTZEKO JOLASA

Jolasaren izena

Hondatutako telefonoa

Iturria

Zentzumenak lantzeko liburua (Silberg, 2007).          

Jolasaren helburuak

Entzumenaren bidezko bereizketarako gaitasuna garatzea, eta aldi berean haurrek besteei arretaz entzutearen garrantzia ulertzea dira jolasaren helburuak. Iturriaren egileak aipatzen ez badu ere, gure ustez jolasaren beste helburuetako bat emaitza “okerra” duen jarduera baten bidez ondo pasatzea da; izan ere, jolasa dibertigarria izan dadin, nahitaezkoa da esaldia igorleak esandakotik eraldatzea. Beraz, akatsak erlatibizatzeko helburua ere luke jolasak.

Haurren adina

4-5 urteko adin tartea.

Partaide kopurua

10-25 partaide.

Materiala

Ez da inolako materialik behar.

Deskribapena

1.         Haur guztiak borobilean eseriko dira.

2.         Lehenengoak hiru hitz aukeratuko ditu eta bere ezkerrean eserita dagoenari belarrira xuxurlatuko dizkio.

3.         Honek, entzundakoa bere ezkerrean dagoenari belarrira errepikatuko dio.

4.         Hitzak lehenengoari bueltatzen zaizkionean, iritsitakoak ahots ozenez errepikatuko ditu. Litekeena da bidean hitzak guztiz eraldatzea eta zuten zentzu guztia galtzea.

Denbora eta espazioaren kudeaketa

Lurrean borobilean esertzeko espazioa beharko da.

Denboraren aldetik, partaideen araberako iraupena izan dezake. Hala eta guztiz ere, jolasa normalean behin baino gehiagotan errepikatzen da, egoeraren arabera gehiagotan edo gutxiagotan errepikatuz.

Hizkuntzaren inguruko berezitasunak (baldin badaude)

Haurrek nahi dituzten hitzak aukera ditzakete. Hala ere,  irakasleak nahi izanez gero, jolas honetaz balia daiteke, adibidez, lantzen ari diren hiztegi berria errepasatzeko, baita ingelesean lantzen ari direna errepasatzeko ere.

Praktikan jarri ondorengo hausnarketa

Hitzak belarrira esatean tonu baxuz eta eskuarekin estalita esateko adi ibili behar dute haurrek. Bestela, batzuetan gertatu zaigu norbaitek ozenegi hitz egiteagatik edota eskua ez jartzeagatik beste guztiek hitzak entzun dituztela eta, ondorioz, jolasa berriro hasi behar izatea.

Hori dela eta, jolas hau ahotsaren tonua modulatzen ikasteko ere oso egokia dela konturatu gara.

G) ELKARLANA SUSTATZEKO JOLASA

Jolasaren izena

Aulkien jolas kooperatiboa

Iturria

Santo Tomas Lizeoan behatutako jolasa.

Jolasaren helburuak

Arintasuna eta arretaz gain, elkarren arteko kooperazioa sustatzea dira helburu, ahalik eta pertsona gehien aulkien gainean egotea lortu arte.

Haurren adina

5-6 urteko adin tartea.

Partaide kopurua

10-25 partaide.

Materiala

Jolasean parte hartzen duten partaide kopurua baino aulki bat gutxiago, eta nahi denean gelditu eta piztu daitekeen musika-erreproduzitzailea.

Deskribapena

1.         Aulkiak borobilean jartzen dira, baina jarriko dugun aulki kopurua taldeko pertsona kopurua baino bat gutxiago izango da.

2.         Musika martxan jarri eta musika jotzen ari den bitartean haurrak aulkien inguruan mugitzen, dantzatzen edo ibiltzen arituko dira.

3.         Musika gelditzen denean (egokia iruditzen zaigunean egingo dugu), kide bakoitza aulki batean eseri beharko da.

4.         Jolas tradizionalean eserlekurik gabe gelditzen dena kanporatua izaten da, baina modu kooperatiboan ez da inor kanporatzen eta aulkirik gabe gelditzen dena beste kide baten gainean eseriko da.

5.         Ondoren, aulki bat kendu eta prozesu bera errepikatuko da behin eta berriz. Horrela, talde lana eta kooperazioari esker, gero eta aulki gutxiagoren gainera lagun kopuru handiagoa igotzeko estrategiak topatu beharko dituzte haurrek.

Denbora eta espazioaren kudeaketa

Aulkiak jartzeko eta inguruan ibiltzeko espazio zabala eta oztoporik gabekoa behar da. Kontuan hartu azpiko solairuan talderen bat lanean dagoen, aulkiekin nahiko zarata egiten baita.

Denboraren aldetik, musika kontrolatzen duenak aukera dezake jolasa gehiago luzatu edo arinago egitea.

Hizkuntzaren inguruko berezitasunak (baldin badaude)

Ez du hizkuntz berezitasunik.

Praktikan jarri ondorengo hausnarketa

Haur guztiak oso gustura ibili dira; guztiek, salbuespenik gabe, gogotsu parte hartu dute, baita musika jartzeaz eta gelditzeaz arduratzen zena ere.

Oso interesgarria da jolasaren aldaera kooperatibo hau, horrela inor ez delako kanpoan gelditzen, aldaera klasikoan ez bezala; ez dago partaideen arteko lehiarik. Bereziki azpimarratuko genuke haurren arteko kooperazioa oso polita izan dela, batek lekurik lortzen ez zuenean besteek horri lekua bilatzen laguntzen ziotelako, gehienetan magalean bi eta hiru kide hartuz.

H) ASMAKIZUN JOLASA

Jolasaren izena

Ikusi makusi

Iturria

Jolas honen oinarrizko informazioa Santo Tomas Lizeoan egindako praktikatik jaso da, eta ondoren www.aisia.net webguneko informazioarekin osatu da.

Jolasaren helburuak

Alde batetik, haurraren behaketa gaitasuna lantzea eta bestalde, alfabetoarekin trebatzen hastea dira jolasaren helburuak.

Haurren adina

4 urtetik aurrera.

Partaide kopurua

2-25 partaide.

Materiala

Ez da ezer behar. Hala ere, Santo Tomas Lizeoan arbela eta klariona erabili genituen jolasean ateratzen ziren hitzak idazten joateko.

Deskribapena

1.         Partaide batek hizki bat aukeratzen du. Adib. “A” hizkia.

2.         Partaide guztiek batera abesti hau abeste dute ondoren:

Ikusi makusi.

Zer ikusi?

Ikusten, ikusten, ikusten…

“A” hizkiaz hasten diren hitzak.

3.         Ondoren, haurrek hitz horrekin hasten diren hitzak esango dituzte, banan bana eta eskua altxatuz. Adib. “ Atea, Arbela, Apalak, Andereño…”.

4.         Nahi izanez gero, partaideek hitzak esaten dituzten heinean beste batek hitz guztiak zerrenda batean idatz ditzake.

Denbora eta espazioaren kudeaketa

Tradizionalki auto bidaiak arintzeko erabili izan da jolas hau. Beraz, behin eta berriz errepikatu daitekeen jolasa da, haurrak jolasarekin aspertu arte.

Kasu honetan ordea, gela barruan praktikan jarri genuen. Horrela egitekotan, hobe da gelak leihoak izatea kanpoaldean dagoena ongi ikusi ahal izateko.

Hizkuntzaren inguruko berezitasunak (baldin badaude)

Haurrak alfabetoarekin ohitzeko tresna ona da.

Praktikan jarri ondorengo hausnarketa

Praktikan jarri genuenean gure helburu nagusia haurrak alfabetoarekin ohitzen joatea zen, horregatik irakasleak aukeratzen zituen hizkiak. Gure gelakoak oraingoz bokalak identifikatzen ari direnez, bokalak proposatu genituen jolasean zehar lantzeko, aurrerago pixkanaka kontsonanteak sartzeko asmoarekin.

Batzuk begi bistan ez zeuden gauzak izendatzen zituzten, baino hala ere ontzat ematen genituen, gure helburua batez ere haurrek hizkiekin eta haien soinuekin ohitu zitezela baitzen.

I) ITSUKA IBILTZEKO JOLASA

Jolasaren izena

“Zer ordu da?”, itsuka ibiltzeko jolasa

Iturria

Jolasa web orri batetik hartu da (URTXINTXA, 2010c), baina bertan iturri gisa argitalpen bat aipatzen da (Altuna & Orexa, 2002).

Jolasaren helburuak

Iturrian jasotzen denaren arabera, jolasak ondoko gaitasun eta trebetasunak lantzea du helburu: entzumena eta mugimendua, errepikapena, arrazoibide zehatza, lekualdatzea, ukimena, eta harreman sozialak.

Haurren adina

4 urtetik aurrera.

Partaide kopurua

Gutxienez hiru, baina hobe gehiago badira.

Materiala

Zapia eta abestia, azken hau iturriko web orrian eskuragarri.

Deskribapena

Itsuka egiteko jolasak oso ezagunak dira. Aspalditik erabiltzen dira eta jolasteko modua oso antzekoa da toki guztietan. Kultura askotan jaso da itsuka jolasteko ohitura. Gainera, badirudi garai batean helduen artean ere itsuka aritzen zirela, Goyaren margolan famatuan ikus daitekeen bezala.

ZER ORDU DA? izenarekin ezagutzen den jolasa ohiko itsuka jolasa da. Hemen jaso dugun jolasteko modua eta abestiaren hitza Etniker Taldeak Zerainen jasotako aldaerari dagokio. Abestiaren musika Antxon Sarasuak eta Jon Arrutik moldatu dute.

1. Zotz egin ondoren "itsua" nor izango den aukeratuko dugu. Itsuari begiak estali ondoren beste jokalariak biribilean jarriko dira, itsua erdian utzita.

2. Biribileko jolaskideak bueltaka hasiko dira, eta itsuarekin batera abestia abestuko dute elkarrizketan ariko balira bezala: Itsua: ZER ORDU DA?

Taldea: ORDU BATA

Itsua: ZER ORDU DA?

Taldea: ORDU BIAK

Itsua: ZER ORDU DA?

Taldea: HIRURAK

(...)

Itsua: ZER ORDU DA?

Taldea: HAMABIAK

Itsua: NIRE OPILA ERRE AL DA?

Taldea: ERDIA BAI ETA ERDIA EZ

Itsua: BESTE ERDIA NOIZKO?

Taldea: BIHAR GOIZEAN TXOKOLATEA HARTZEKO!

3. Azkeneko esaldia abestearekin batera, borobilean daudenak gelditu egingo dira eta itsuak bat harrapatuko du. Harrapatutakoa ukituz nor den asmatu beharko du itsuak. Asmatzen badu nor harrapatu duen, harrapatutakoa jarriko da itsuarena egiten. Bestela, berriz, itsuak beste jolaskideren bat harrapatu beharko du.

Denbora eta espazioaren kudeaketa

Ez da nahitaezkoa haur guztiek itsuarena egiteko haien txanda izan ahal dezaten bezainbesteko denbora dagoenean soilik jolastea. Haur guztiek txandarik izan ez badute, hurrengo batean jolasa errepika daiteke, aurrekoan itsuarena egin ez zutenei txanda emanez. Jolasa arinagoa egin nahi bada, abestirik kantatu gabe egin daiteke, zuzenean itsuarena egiten duen haurra lagun batengana joanez.

Espazioari dagokionez, “kolektiba” deritzonerako erabiltzen den gunea aproposa da, eserita egon ordez, haurrak zutituz. Biribilean bueltaka aritzeko bezainbesteko tokirik ez bada gelan, haurrak zutik estatikoki egon daitezke.

Hizkuntzaren inguruko berezitasunak (baldin badaude)

Jolas zaharra izanik, abestiaren hainbat aldaera existitzen dira, eta jolasa izendatzeko modu asko daude. Horiei buruzko informazioa jasotzen da eranskinetan.

Jolasean zehar hainbat esamolde erabil daitezke:

BIRIBILEAN:

 Kirrinkiloan, errondan, korroan.

Adibidez:

Jolasa hasteko jokalari guztiak biribilean (kirrinkiloan, korroan, errondan) jarriko dira.

ITSU IZAN

Txito izan, zigortua, bete izan (jolas honetan, zapiarekin begiak estaltzen zaizkiona).

Adibidez:

Nor da itsu?

Zozketa egin ondoren, Joxepari egokitu zaio itsu izatea. Beraz, Joxepak beteko du.

HUTS EGIN:

Gaizki egin, kale egin, txarto egin (jolas honetan, itsu denak taldekiderik ez harrapatzea).

Adibidez:

Peiok huts egin du, ez baitu Miren harrapatu.

Praktikan jarri ondorengo hausnarketa

Abestirik erabili gabeko aldaera jarri da praktikan. Jolasaren iturrian aipatzen diren helburuez gain, iruditu zaigu beste batzuk ere lantzen direla, hala nola:

•          Alderdi psikomotorrean, oreka, koordinazioa, gorputz-eskema eta propriozeptzioa.

•          Harremanen arloan, besteekiko konfiantza eta harreman fisikoak.

•          Arreta, jolasean aritu ondoren lagunen ezaugarri fisikoei hobeto erreparatzera bultzatuak sentitzen baitira, hurrengo batean laguna nor den azkarrago asmatu ahal izateko.

•          Komunikazio-gaitasunean, hiztegia, esamoldeak, ahozkotasuna.

Haur batzuk beldur dira ikusmenik erabili gabe jolasteko, eta beste batzuk agian beldur dira haiek aurretik sumatu gabeko kontaktu fisikoaren aurrean. Haur batzuk arazoak izan ditzakete 4-6 adin tartean begiak itxita dituztela orekari eusteko, eta gehienei hori gertatuz gero, hobe da itsuarena egiten duen haurra lagunaren bila joan beharrean, ikusten duen haurra izan dadila itsuarengana hurbiltzen dena (guk horrela egin dugu praktikan jartzean). Haur gehienak gustura ibiltzen dira jolasean.

J) ESKU JOLASA

Jolasaren izena

Eskubidubidu

Iturria

Jolasa web orri batetik hartu da (URTXINTXA, 2010d), baina bertan iturri gisa argitalpen bat aipatzen da (Altuna & Orexa, 2001).

Jolasaren helburuak

Iturrian jasotzen denaren arabera, jolasak ondoko gaitasun eta trebetasunak lantzea du helburu: entzumena, mugimendua, errepikapena zailtasuna handituz, arrazoibide zehatza, arreta eta elkarkidetza.

Haurren adina

4 urtetik aurrera.

Partaide kopurua

Gutxienez hiru, hobe gehiago badira.

Materiala

Abestia, web orrian eskuragarri dagoena.

Deskribapena

ESKUBIDUBIDU jolasaren abestia nahiko ezaguna da Euskal Herriko ikastetxe askotan. Gehienetan ez da erabiltzen txaloka aritzeko jolas moduan, baizik eta gorputzeko atalak lantzeko eskuekin inolako mugimendurik egin gabe. Korroan egiteko esku jolasa dugu hau.

Abestiak honela dio:

HANKAREN SOINUA PLOF-PLOF

HANKAREN SOINUA PLOF-PLOF

HANKAREN SOINUA PLOF-PLOF

ETA ESKUBIDUBIDU

PLOF-PLOF

ESKUAREN SOINUA PLAS-PLAS

ESKUAREN SOINUA PLAS-PLAS

ESKUAREN SOINUA PLAS-PLAS

ETA ESKUBIDUBIDU

PLOF-PLOF PLAS-PLAS

BELARRIAREN SOINUA TILIN-TALAN

BELARRIAREN SOINUA TILIN-TALAN

BELARRIAREN SOINUA TILIN-TALAN

ETA ESKUBIDUBIDU

PLOF-PLOF PLAS-PLAS TILIN-TALAN

SUDURRAREN SOINUA MOK-MOK

SUDURRAREN SOINUA MOK-MOK

SUDURRAREN SOINUA MOK-MOK

ETA ESKUBIDUBIDU

PLOF-PLOF PLAS-PLAS TILIN-TALAN MOK-MOK

BEGIEN SOINUA TIK-TAK

BEGIEN SOINUA TIK-TAK

BEGIEN SOINUA TIK-TAK

ETA ESKUBIDUBIDU

PLOF-PLOF PLAS-PLAS TILIN-TALAN MOK-MOK TIK-TAK

AHOAREN SOINUA AAAH

AHOAREN SOINUA AAAH

AHOAREN SOINUA AAAH

ETA ESKUBIDUBIDU

PLOF-PLOF PLAS-PLAS TILIN-TALAN MOK-MOK TIK-TAK AAAH-AAAH

ILEAREN SOINUA ZZZIIII

ILEAREN SOINUA ZZZIIII

ILEAREN SOINUA ZZZIIII

ETA ESKUBIDUBIDU

PLOF-PLOF PLAS-PLAS TILIN-TALAN MOK-MOK TIK-TAK AAAH-AAAH

ZZZIIII-ZZZIIII

IPURDIAREN SOINUA BOIN-BOIN

IPURDIAREN SOINUA BOIN-BOIN

IPURDIAREN SOINUA BOIN-BOIN

PLOF-PLOF PLAS-PLAS TILIN-TALAN MOK-MOK TIK-TAK AAAH-AAAH

ZZZIIII-ZZZIIII BOIN-BOIN

ESKELETOAREN SOINUA KROK-KROK

ESKELETOAREN SOINUA KROK-KROK

ESKELETOAREN SOINUA KROK-KROK

PLOF-PLOF PLAS-PLAS TILIN-TALAN MOK-MOK TIK-TAK AAAH-AAAH

ZZZIIII-ZZZIIII BOIN-BOIN KROK-KROK

1. Jolaskide guztiak biribilean kokatuko dira besoak alboetara luzatuta dituztela. Abestiaren erritmoari jarraiki eta eskuekin mugimendu batzuk eginez gorputzeko atal bakoitzaren soinuak egin beharko dira: HANKAREN SOINUA...

Mugimendu hauek bi aldiz egingo dira esaldi zati honetan.

•          Eskuineko eskua behera begira eta ezkerrekoa gora begira daudelarik ondoko jolaskideen eskuak jo.

•          Eskuak kanpo aldera jarri ondoren ondoko jolaskideen eskuak jo.

•          Norberaren eskuekin txalo egin ... PLOF-PLOF

•          Oinekin bi aldiz lurra jo. ...ETA ESKUBIDUBIDU.

•          Buelta osoa eman eta eskuak buru gainean mugitu.

2. Abesti guztian zehar mugimendu berak errepikatzen dira, baina aipatzen den gorputzaren atalaren arabera soinuak eta soinuei dagokien keinuak aldatzen dira:

 •          Eskuaren soinua, PLAS-PLAS = bi txalo.

Hemen ESKUBIDUBIDU esan ondoren PLOF-PLOF eta PLAS-PLAS egin behar da, hau da, lehenengo hankaren soinua egin eta ondoren eskuarena.

•          Belarriaren soinua, TILIN-TALAN = belarriak ukitu.

Hemen ESKUBIDUBIDU esan ondoren PLOF-PLOF, PLAS-PLAS eta TILIN-TALAN egin behar da, hau da, lehenengo hankaren soinua egin, ondoren eskuarena eta azkenik belarriena.

3. Gauza bera egin behar da gainerako gorputz atalekin:

•          Begien soinua, TIK-TAK = begiak ukitu.

•          Sudurraren soinua, MOK-MOK = sudurra heldu.

•          Ahoaren soinua, AAAAH = ahoa ireki eta ezpainak ukitu.

•          Ilearen soinua, ZZZIIII = ilea eskuarekin ukitu.

•          Ipurdiaren soinua, BOIN-BOIN = ipurdia alde batera eta bestera mugitu.

•          Eskeletoaren soinua, KROK-KROK = gorputz guztia mugitu, besoak aurrera luzatuta jarrita.

Bukaeran soinu guztiak jarraian egin beharko dira, baina pixkanaka erritmoa mantsotuko dugu, eskeletoaren soinua eginez gelditu arte.

Hainbat aldaera onartzen ditu:

•          Soinuak asmatzen

Eskuen mugimenduak eginez gorputzeko atalak aldatu daitezke, baita hauei dagozkien soinuak ere. Oso interesgarria da banan-banan jolaskide bakoitzak gorputz atal bat aipatzea eta atal horren soinua asmatzea.

•          Txikientzat

Ume txikiek ezingo dituzte esku mugimendu guztiak egin. Beraz, mugimenduak erraztu daitezke honela: 1.- Txalo. 2.- Izterrak eskuez jo. Gorputzeko atalen mugimenduak eta soinuak mantendu daitezke.

Denbora eta espazioaren kudeaketa

Gelan toki zabal samarra behar da, haurrek mugimenduak aise egin ahal izateko modukoa, elkarren artean enbarazurik egin gabe. Hobe da gorputz atal ezberdinen sekuentzia lantzeko denbora dagoela ziurtatzea, arretari lotutako helburuak behar bezala landu ahal izateko.

Hizkuntzaren inguruko berezitasunak (baldin badaude)

HUTS EGIN: Gaizki egin (mugimenduak ondo ez egitea).

KORROAN: Biribilean, kirrinkiloan, errondan.

Praktikan jarri ondorengo hausnarketa

Ez da praktikan jarri.

K) LERROKATZE JOLASA

Jolasaren izena

Zubiri-zubiri

Iturria

Iturri anitz dauden arren, lan honetarako Juan Garmendia Larrañagak bere balio etnografikoa dela eta osatutako umeen jolasen bilduma batetik jaso dugu (Garmendia Larrañaga, 1992, or. 74).

Jolasaren helburuak

Guk erabilitako iturrian ez dira jasotzen, baina beste iturri batean (URTXINTXA, 2010e) ondoko helburuak adierazten dira: entzumena, errepikapena, lekualdatzea, indarra eta harreman sozialak lantzea.

Haurren adina

4 urtetik aurrera.

Partaide kopurua

Lau gutxienez, hobe gehiago badira.

Materiala

Batere ez.

Deskribapena

"Zubiri-zubiri" antzinako jolasa da. 1920 urtearen inguruan egindako ikerketa batzuetan agertzen da lehen aldiz. Dena den, XX. mendearen aurretik ere ezaguna zela esan daiteke, kantaren letrak aditzera ematen duenez, Felipe izeneko erregerik aspaldi ez baita izan inguru honetan eta Frantziako erregeak ere duela berrehun urte desagertu baitziren.

Gaur egun oso zabalduta dagoen jolasa da. Nahiz eta letra aldaketa batzuk izan, kanta antzekoa da toki guztietan. Zenbait lekutan "Frantziako erregea" aipatu ordez honelako aldaerak agertzen zaizkigu: "etxeko jauna, herriko jauna", "errege jauna, Don Felipe" edo "probintzi hon(e)tako errege baten". Euskarazko beste zenbait abesti erabil daitezke jolas bera egiteko: MARTUTENEKO TRENA (Xixupika), AITITA ETA AMAMA (Oskorri) (URTXINTXA, 2010e).

1.         Bi lagun aurrez aurre jarriko dira, eskutik helduta zubia osatuz. Beste jolaskideek ilara bat egingo dute, bata bestearen segidan.

2.         Ondoren, denak abesten hasiko dira eta ilarako haurrak zubiaren azpitik pasako dira makurtuta. Abestiak "hemen geldituko dela" esaten duen unean, zubiaren azpian geratzen denak salto egingo du, zubia eskuz hausten saiatzen. Lortuz gero, zubia osatzen dutenek gorputzean kolpe txikiak emanez agurtuko dute.

Abestia ondokoa da:

ZUBIRI ZUBIRI

NINGURI NINGURI (sic)

NONGO ALKATE ZERARE (sic)?

PROBINTZIAKO ERREGE BATEN

SEME-ALABAK GERARE (sic)

HURREN HURRENA

ZUBI HONETAN

PASATZEN DANA (sic)

HEMEN GELDITUKO DALA (sic)

HEMEN GELDITUKO DALA.

Denbora eta espazioaren kudeaketa

Borobilean lasterka ibiltzeko moduko espazioa behar da, eta inguruan mina hartzeko arriskurik ekarriko duen objekturik ez egotea (ertzak dituzten altzariak, etab.).

Haur guztiak harrapatuak izateko denborarik ez badago ere, interesgarria da.

Hizkuntzaren inguruko berezitasunak (baldin badaude)

•          LERROKA: Ilaran

•          HARRAPATU (zubitxoa osatzen dutenek beso azpian jokalari bat harrapatzea)

Praktikan jarri ondorengo hausnarketa

Ez da praktikan jarri.